Medycyna : Sakada

Człowiek tak naprawdę nigdy nie patrzy na nic nieruchomo. Choć może się wydawać, że wzrok utkwiliśmy w jednym punkcie i nie odrywamy odeń oczu nawet na moment, nasze gałki oczne przez cały czas wykonują ruchy sakadyczne, czy też po prostu sakady. Są to mikroprzeskoki źrenicy, podczas których mózg rejestruje jeden po drugim wszystkie interesujące szczegóły zlokalizowanego przed nami obrazu. Oprócz tego w oku występują mikrosakady, wykonywane nieprzerwanie z częstotliwością nawet kilkudziesięciu herców, niedostrzegalne gołym okiem.

Ponieważ czopki i pręciki w naszym oku działają na zasadzie rejestracji zmian w oświetleniu, informacje te muszą być bez przerwy odświeżane przez nasz mózg, w przeciwnym razie niezmieniający się obraz przestałby być przez nas dostrzegany (brak zmian w naświetleniu) już po paru sekundach obserwacji. Drgania i przeskoki gałek ocznych sprawiają, że jesteśmy w stanie przez cały czas widzieć wszystkie interesujące nas szczegóły obrazu.

Co jeszcze ciekawsze, nasz sprytny mózg stosuje tzw. maskowanie sakadyczne, czyli po prostu ukrywa przed nami fakt, że jakikolwiek dodatkowy ruch oczu ma miejsce. Obserwując własne oczy w lustrze nie zarejestrujemy sakady nigdy - dopiero druga osoba, bacznie obserwując z bliska nasze oczy zauważy drobne drgania źrenic, bez przerwy "dostrajające" nasze oczy. Również rozmazanie obrazu, które powinno przecież mieć miejsce przy stałych przeskokach wzroku z punktu na punkt, jest od razu niwelowane przez mózg, dzięki czemu postrzegamy całość obrazu w stałej, niezmiennej, "wysokiej jakości" zamiast w postaci ciągu szczegółów w rozmazanym ogóle.

Nystagmus, czyli oczopląs, jest zjawiskiem objawiającym się patologicznymi - nieuzasadnionymi z biologicznego punktu widzenia - dużymi sakadami, czyli przeskokami oka w miejsce niewłaściwe, które organizm nieustannie stara się niwelować, "ustawiając" oczy we właściwej pozycji. W efekcie, gałka oczna bez przerwy drży, pionowo, poziomo, ruchem kołyszącym. Oczopląs może być wrodzony, może nastąpić na skutek urazu, służy też jako punkt orientacyjny w diagnozie wielu schorzeń, między innymi nowotworu mózgu, wylewu, stwardnienia rozsianego, charakterystyczne jest również dla albinizmu. Również zatrucie narkotykami bądź niektórymi pierwiastkami może wywołać oczopląs. Niepatologiczny oczopląs może zostać wywołany przez szybko przesuwające się przed oczami obrazy, zmiany temperatury czy ruch pod określonym kątem.

Saccade, angielska wikipedia
Saccadic masking, angielska wikipedia
Oczopląs, polska wikipedia
Wiele przykładów oczopląsu na Youtube