Symbole : Księgi emblematyczne

Emblemat jest to kompozycja składająca się z ilustracji, tytułu ilustracji oraz sentencji (często rymowanej), wyjaśniającej syboliczne znaczenie przedstawionego obrazka.

Księgi emblematyczne zyskały popularność na przełomie XVI i XVII wieku. Ryciny, często tajemnicze, składające się z wielu elementów, były nieczytelne dla oglądającego bez tekstowego wytłumaczenia wszystkich ich detali. Ilustracja stanowiła dla autora bazę do interpretacji, często rozległej i mistycznej, najczęściej jednak o celach moralizatorskich. Emblematy wraz z przypowieściami skłaniały do zadumy, przypominały o wartościach ziemskich i niebiańskich, zaś obecnie stanowią wspaniałe źródło do interpretacji barokowych i renesansowych malowideł, których twórcy niejednokrotnie czerpali swą wiedzę o symbolach właśnie z ówczesnych ksiąg emblematycznych.

Pierwsza księga emblematyczna, "Liber Emblemata" (1531) autorstwa Andreasa Alciato, była wynikiem ówczesnego zainteresowania hieroglifami egipskimi i ich możliwą interpretacją. Alciato rozpoczął falę europejskiego zainteresowania językiem obrazu, możliwymi ziemskimi sybolami dla nieraz abstrakcyjnych i nieuchwytnych cech i cnót.

Choć najpopularniejsze księgi emblematyczne były na obszarze Holandii, Belgii, Niemiec i Francji, również i nasi rodzimi twórcy wydali kilka tego rodzaju dzieł, z których najsłynniejszy pozostaje "Źwierzyniec" Mikołaja Reja, napisany po polsku, z którego pochodzi tytułowa ilustracja "Ryby na nieustawiczność nasze/Łabęć na strach śmierci".

Obecnie zainteresowanie emblematami odżyło. Poniżej kilka stron ze skanami ksiąg emblematycznych z różnych stron i w różnych językach.

Ponad 5000 dzieł emblematycznych (!!!) na Open Emblem Portal University of Illinois
Brytyjskie księgi emblematyczne na stronach Penn State University
Mnemosyne Emblem Project
Księga Emblematyczna Alsiato, z emblematami ułożonymi tematycznie

Źródła:

Polska Wikipedia
Angielska Wikipedia
Fragment artykułu "Ars emblematica", Krzysztof Kowalski